Birçok merkez bankası, bir Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC) oluşturma ve uygulama sürecinin içindeler. Bu yeni ‘dijital nakit’, kişisel özgürlüğe yönelik bir tehdit olabilir.
Birçok ülke CBDC’leri deneme aşamasında ve bazı geliştirme ve uygulama safhalarından geçiyorlar.
Halihazırda CBDC’lerini başlatmış olan dokuz ülke veya bölge bulunuyor: Bahamalar, Antigua ve Barbuda, Kitts ve Nevis, Monserra, Dominika, Aziz Lucia, St. Vincent ve Grenadinler, Grenada ve Nijerya.
80’in üzerinde ülke de, CBDC projelerini devam ettiriyor.
Merkez Bankası Dijital Parası Nedir?
Merkez Bankası Dijital Parası, bir ülkenin merkez bankası tarafından çıkarılan ve kendi itibari para biriminin değerine sabitlenen dijital paraya deniyor.
Gizlilik Endişeleri
Anonim olarak işlem görme yeteneğine sahip olan fiziki paradan farklı olarak, bu para anonim değildir ve programlanabiliyor. En büyük endişe kaynağı da aslında programlanabilir özelliğinin olması.
Bu özellik, devletlere, işlem yapan tarafların kimlikleri hakkında doğrudan bilgi vermenin yanı sıra, işlemleri bloke etme veya engelleme yeteneği veriyor.
Teknolojik doğası gereği, geleneksel paraya kıyasla, dijital para kullanımı üzerinde çok daha fazla kontrol yapılabiliyor.
CBDC’ler devletlere, işlemleri bloke etme, engelleme veya teşvik etme yeteneği vermektedir.
Peki potansiyel olarak neler yapılabilir?
– Nakit Bakiyelerini Kapatma
Merkez bankaları, hesaplardaki bir üst sınır üzerindeki bakiyeler için negatif bir faiz oranı uygulayarak para biriktirmeyi caydırmaya çalışabilirler. Örneğin Bahamalar’daki CBDC’de (Sand Doları) yürürlükte olduğunu belirtelim.
– Yalnızca Özel Kullanım
CBDC’ler yalnızca belirlenmiş kişilerce ve kısıtlanmış bir zaman zarfında harcanabilecek şekilde programlanabilir.
– Negatif Faiz Oranları
Banka hesabında bekleyen para için, CBDC’ler bir tür caydırıcı olarak negatif faiz oranlı olarak programlanabilir.
– Son kullanma tarihleri
CBDC’ler bir tarihten sonra sona erecek şekilde programlanabilir; yani, son kullanma tarihi dolmadan önce harcanması için bir teşvik yaratılabilir.
-İşlem başına vergilendirme
Doğal olarak, CBDC işlemine vergilendirme yapılabilecektir.
Sonuç olarak bu para, önceden belirlenmiş koşullar altında harcanacaktır.
Ne kadar tehlikeli?
CBDC’ler devletlere, daha önce hiç olmamış bir düzeyde işlem ayrıntıları ve paranın kullanımı üzerinde kontrol sağlıyor.
Para arzını kontrol etmek ve yasa dışı işlemleri azaltmaya yardımcı olmak için dijital paranın faydaları öne sürülse de, nakit harcamalardaki özgürlük bu dijital parada mevcut olmayacaktır. Harcanabilmesi, devletin takdirine ve programlama düzeyine bağlı olacaktır.
Dolandırıcılıkla mücadele ve daha fazla finansal istikrar için bir araç olarak lanse edildiği halde, muhtemelen suistimal edilme potansiyeline de sahip olacaktır.
Kişisel özgürlüğe yönelik tehdit olma potansiyeline sahip olan CBDC’lerin uygulanmasını önlemek için birşey yapamasak da, bireyler olarak kendimizi eğitme ve bu yeni küresel finansal sisteme daha iyi hazırlanma gücüne sahibiz.
